دوم آوریل، روز جهانی آگاهی از اوتیسم گرامی باد

جارستان: اوتیسم یک اختلال عصبی- رشدی است. بخش های مختلف مغز در افراد دارای اتیسم در همکاری با یکدیگر دچار مشکل می‌شوند.

این اختلال یکی از انواع اختلالات دوران کودکی است. اختلالی که رشد و گسترش مهارت های اجتماعی و ارتباطی فرد را مختل می کند. اتیسم در سه سال اول زندگی بروز میکند و مادام العمر است، شاخصه اصلی آن نقص درارتباط و تعاملات اجتماعی و بروز رفتار های کلیشه ای و خزانه رفتاری، حرکتی و … محدود می باشد. این اختلال، اختلالی پیچیده و وخیم است که مشکلات زیادی را برای رشد کودک در حیطه های مختلف رشد(شناختی، اجتماعی، عاطفی و …) ایجاد می کند و کودک و خانواده را دچار انواع چالش ها می کند.

اتیسم بر روی درک افراد از دنیا وتعاملاتشان با افراد اثر می گذارد. افراد دارای اوتیسم، دنیا را متفاوت تر از بقیه می بینند، می شنوند و حس می کنند . اتیسم بیماری نیست و درمان قطعی و دارویی نیز ندارد، اما با توانبخشی فرد دارای اوتیسم می تواند مهارت کسب کرده و زندگی مستقلی داشته باشد و همچنین نبوغ خاصی را از خود نشان می دهد. اوتیسم شرایطی به صورت طیف بوده که از شدید تا خفیف متغیر است.

واژه طیف

“اتیسم”، “آسپرگر”، “اختلال از هم پاشیدگی دوران کودکی ”، “اختلال دوران رشد”که به نوع دیگری تشخیص داده نشده است، ۴ اختلالی هستند که در دسته بندی های جدید علمی همگی تحت عنوان “اختلالات طیف اتیسم  ” شناخته و تشخیص داده می شوند و با همدیگر ادغام شده اند. اختلالات طیف اتیسم، انواع تشخیص هایی را دربر می‌گیرید که از لحاظ شدت علائم اختلال با یکدیگر متفاوت هستند و در سه سطح کلی (سطح نیازمند حمایت، سطح نیازمند حمایت زیاد، سطح نیازمند حمایت بسیار زیاد) جای میگیرند.

در مورد دلیل این تغییرات در دسته بندی و نام گذاری این اختلال دلایل زیادی وجود دارد. طیف شدن اختلالات قبلی، پیچیدگی تشخیص دادن اتیسم را کاهش می دهد و کار تشخیص و ارائه ی خدمات به این کودکان را ساده تر می کند.

اتیسم بودن به صورت های متفاوتی در رفتار های فرد دارای اتیسم نمایان می شود . بعضی از افراد دارای اتیسم، مشکلات همراه دیگر ی نیز از جمله کم توانی ذهنی، اختلال یکپارچگی حسی، اختلال بیش فعالی و نقص توجه، صرع و مشکلات گوارشی دارند؛ که به معنای این است که این افراد نیازمند سطوح حمایتی مختلفی هستند.

علت اتیسم چیست؟

اتیسم علت واحدی ندارد. زمانی تصور می‌شد که اختلال روان شناختی ناشی از تجارب تروماتیک (ضربه به سر)، منجر به انحراف هیجانی و اجتماعی می‌شود که این صحیح نیست. امروزه، پژوهشگران معتقدند که احتمالاً چندین ژن، ترکیب با عوامل محیطی، در ایجاد اتیسم دخیل باشند. همچنین بعضی مطالعات در افراد اتیسم، نابهنجاری‌هایی در چندین ناحیه مغزی شامل مخچه، آمیگدال (بادامه) و هیپوکامپ را نشان داده‌اند. این یافته‌ها قابل توجه و مهم هستند و نیاز به مطالعه بیشتری دارند.

شیوع اختلال طیف اتیسم

میزان شیوع اختلالات طیف اتیسم در دو دهه ی گذشته در سراسر جهان افزایش زیادی داشته است و به طور کلی اعتقاد بر این است که اتیسم در حال افزایش است.

پژوهش های ۲۰ سال گذشته تا کنون نشان داده اند که شیوع اختلال اتیسم به دلایل مختلفی در حال افزایش است. در اوایل دهه ی اخیر برآورد می شد که شیوع این اختلال ۱ در ۳۳۵ نفر باشد. این میزان در سالهای اخیر رو به افزایش بوده است، به طوری که طبق آخرین پژوهش ها این آمار در سال ۲۰۰۹ میلادی ۱ مورد در هر ۹۱ نفر در آمریکا و یک مورد در هر ۶۶ نفر در انگلستان گزارش شده است. همچنین در آخرین ویرایش راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی آمریکا، شیوع آن یک  به ۵۹ ذکر شده است.

تاکنون هیچ مطالعه ی جامعی در زمینه شیوع این اختلال در کشور ما صورت نگرفته است. با این حال مطالعات شیوع شناسی در ایران، گستره های از یک به ۱۵۰ بین کودکان گزارش کرده اند. اختلال طیف اتیسم تبدیل به یکی از همه گیر ترین اختلالات رشدی شده است.

علائم اتیسم

• اختلال در عملکرد اجتماعی:

یکی از علامت های مهم اتیسم، اختلال در ارتباطات اجتماعی است. کودکان طبیعی از همان هفته های اول تولد به طور قابل ملاحظه ای اجتماعی هستند، در واقع نوزاد انسان به طور ذاتی برای ارتباط اجتماعی و تشخیص چهره ی انسانی آمادگی دارد، در حالی که در کودکان دارای اتیسم گرایش کمی به چهره انسانی وجود دارد و به دنبال آن، این کودکان گرایش کمی به برقراری تماس چشمی دارند. آنها در درک احساسات دیگران مشکل دارند و قادر به همدلی با آن ها و قرار دادن خود به جای آن ها نیستند و این سد بزرگی بر سر دوست یابی آنهاست.

این مشکلات در مراحل ابتدایی رشد به صورت های زیر آشکار می شود:

• کودک کمتر به دیگران نگاه می کند.
• کودک کمتر غان و غون می کند یا اصلا نمی کند.
• وقتی کودک را صدا می کنند پاسخ نمی دهد(به نام خودش واکنش نشان نمی دهد).
• در مقابل لبخند دیگران کمتر لبخند می زند.
• کودک ارتباط غیر کلامی برقرار نمی کند؛ مثلا نمی تواند به اشیا مورد علاقه ی خودش اشاره کند.
• بازی های اجتماعی (مثلا بازی دالی یا قام باشک) را انجام نمی دهد و یا به طور یک جانبه و با خودشان انجام می دهد.

• اختلال ارتباطی:

از دیگر مشکلات اصلی در اتیسم، اختلال جدی در برقراری ارتباط است. افراد دارای اتیسم در جنبه های مختلف رشد زبان، گفتار و ارتباط مشکل دارند. کودکان دارای اتیسم نمی توانند برای اهداف اجتماعی از زبان استفاده کنند. برای مثال نمی توانند برای برقراری رابطه ی اجتماعی کلمات و زبان را به کار بگیرند. نیمی از افراد دارای اتیسم هرگز از زبان و گفتار جهت ارتباط استفاده نمی کنند و در صورت استفاده از کلام در گفتار این افراد مشکلات زیر چشم می خورد:

• ۱-تکرار طوطی وار جملات و کلمات که به دو صورت ظاهر می شوند:
  • هنگامی که فردی با آنها صحبت می کند همزمان جملات او به صورت طوطی وار تکرار می کنند.
  • جملات و عباراتی که دیگران به کار می برند را به حافظه می سپارند و بعداً بدون اینکه آن جملات کاربردی داشته باشند آن ها رابه صورت طوطی وار تکرار می کنند.
  ۲-استفاده نادرست از ضمایر؛ مثلا کودک بجای آنکه بگوید “من” می گوید “او” .۳-فقدان آهنگ و ملودی معمول در کلام. به این صورت که آهنگ کلام کودک یکنواخت و ثابت است.۴-معمولا معنا و مفهومی در گفتار این کودکان وجود ندارد.۵-این کودکان جهت برقراری ارتباط از کلام استفاده می کنند.۶-در گفتار خود به خوبی از حروف ربط استفاده نمی کنند.

• اختلال شناختی:

نیمی از کودکان دارای اتیسم هوش پایینی دارند. در برخی از این افراد هوش جزیره ای وجود دارد. هوش جزیره ای به این معناست که کودک در یک یا چند زمینه (مانند نقاشی یا موسیقی) توانایی های قابل توجه دارد در حالی که ممکن است از نظر سایر توانایی ها مشکل داشته باشد. همچنین در آن ها تفکر انتزاعی وجود ندارد. یعنی کودک نمی تواند خودش را به جای دیگران قرار دهد و یا به مسائلی غیر از چیزهایی که به چشم می بیند فکر کند. هرچه بهره ی هوشی در این افراد پایین تر باشد احتمال بروز تشنج مغزی بالاتر می رود. توانمندی های حرکتی و درک لمسی نیز در این افراد بهتر از توانمندی درک مفاهیم نمادین است.

• اختلال رفتاری:

این کودکان با اشیا و وسایل ارتباط بهتری برقرار می کنند تا با انسان ها. علاوه بر این، آنها به جنبه های ناکارآمد اشیا و اشیا غیر کاربردی وابستیگی غیر معمول دارند. همچنین حرکات تکراری بی هدف مثل تکان دادن دست ها، راه رفتن روی انگشتان پا، ردیف کردن یا چرخیدن اشیا در آنها دیده می شود. این کودکان به موقعیت ها و شرایط جدید واکنش های بسیار شدید نشان می دهند. آنها از چیزهای جدید، از افراد جدید، از تغییر دکوراسیون منزل و حتی تعویض اتومبیل خانوادگی شان به شدت می ترسند و به آن واکنش نشان می دهند مهارت های بازی در این کودکان به شدت در سطح پایین است و نمی توانند بازی های اجتماعی انجام دهند.

مشکلاتی که در ارتباط دریافتی کودکان دارای اتیسم وجود دارد:

درک زبانی در کودکان دارای اتیسم اغلب با تأخیر همراه است و بیشتر این کودکان حتی قادر نیستند که یک سوال بسیار ساده و روشن را پاسخ دهند. آنها نمی توانند شوخی را درک کنند و مفاهیم ضمنی، استعارات و ضرب المثل ها را درک نمی کنند.

ارتباط بیانی و اتیسم

زبان باز نکردن و یا رشد زبانی غیر عادی شاید اولین نشانه ای است که والدین کودک را به رفتن نزد متخصصان ترغیب می کند. تا سن سه سالگی بیشتر کودکان مراحل اولیه و طبیعی رشد زبان را با موفقیت پشت سر گذاشته اند در دوران کودکی اولیه، یک کودک نوپای عادی کلمات را می گوید و به سمت کسی که اسمش را صدا می‌کند برمی گردد. کودک نشان می دهد که چه چیزی را می خواهد و اگر چیزی را نخواهد به صراحت “نه” می گوید. بعضی از کودکان دارای اتیسم، اولین مراحل رشد زبان که غان و غون کردن یا ور ور کردن است را به خوبی طی می کنند اما پس از مدتی همان مقدار توانایی را هم از دست می دهند. تعدادی دیگر از این کودکان ممکن است تا ۵ یا حتی ۹ سالگی زبان باز نکنند. برخی پژوهشگران معتقدند که بعضی از کودکان دارای این اختلال ممکن است هرگز صحبت نکنند.

براساس مطالعات انجام شده، بسیاری از کودکانی که تشخیص اتیسم می گیرند ممکن است تا پیش از دو سالگی حتی اصوات را نیز ادا نکنند و اگر هم قادر به این کار باشند ممکن است کلمات یا دستور زبان آن کلمات را درست ادا نکنند. آن ها همچنین قادر نیستند که اصولاً صحبت خود را تمام کنند و اغلب در درک معنایی کلمات مجازی شکست می خورند. برای مثال آنها می دانند که کلمه چکش به چه چیزی دلالت دارد اما نمی دانند که واژه عشق به چه مفهومی اشاره می کند. ممکن است بعضی از این کودکان دایره لغات گسترده و غیرعادی داشته باشند، اما همین کودکان در شروع، ادامه و یا خاتمه دادن به یک مکالمه دچار مشکلاتی هستند.

تشخیص اتیسم چگونه است؟

اگر کودک شما علائم اتیسم را داشته باشد، دستورالعمل هایی وجود دارد که دکتر شما از آنها استفاده می کند تا بیماری را تشخیص دهد. این دستور العمل، علائم را به سه بخش اصلی تقسیم می کند:

محدودیت در علاقه مندی به بازی ها و فعالیت ها

به عنوان مثال، کودکانِ کوچک تر به جای بازی کردن با همه‌ی اسباب بازی ها، تنها بر بخشی از آن تمرکز می کنند. کودکان بزرگ تر و بزرگسالان دارای اتیسم ممکن است تنها به موضوعات خاصی علاقه نشان دهند.

ارتباطات کلامی و غیر کلامی

به عنوان مثال، یک کودک دارای اتیسم ممکن است که هرگز حرف نزند. یا ممکن است در اغلب موارد یک عبارت خاص را بارها و بارها تکرار کند.

تعاملات و روابط اجتماعی

به عنوان مثال، ممکن است کودک شما قادر بر برقراری تماس چشمی نباشد. افراد دارای اتیسم ممکن است برای تشخیص احساسات دیگران مانند درد و غم به زمان بیشتری نیاز داشته باشند و به سختی این احساس را در دیگران تشخیص دهند.

همچنین کودک شما باید آزمایش شنوایی سنجی و چند آزمایش دیگر را نیز انجام دهد تا مطمئن شوند این علائم به دلیل بیماری و یا اختلال دیگری به وجود نیامده باشند.

برای تشخیص زود هنگام اتیسم گوش به زنگ باشید:

تا ۱۶ ماهگی کلمه خاصی را بیان نمی‌کند.

به اسم خود واکنش نشان نمی‌دهد.

ارتباط چشمی‌کمی دارد.

کودک تا یک سالگی، صداهای خاصی را به زبان نمی‌آورد و اشارات و حرکات خاصی از خود نشان نمی‌دهد.

در مهارت‌های اجتماعی و زبانی مشکل دارند.

در ظاهر، کودک نحوه بازی با اسباب‌بازی‌هایش را نمی‌داند.

درمان یا توانبخشی؟

در حال حاضر درمان پزشکی قطعی برای اتیسم وجود ندارد. هرچند ادامه تحقیقات درک واضح تری از اختلال را فراهم کرده و منجر به مداخلات و رفتارهای بهتری شده است. مداخله سریع و به هنگام ) ۵- ۳سالگی) می‌تواند به طور قابل ملاحظه ای کیفیت زندگی افراد طیف اتیسم را بهبود ببخشد. هر چند، اکثریت افراد طیف اتیسم، بعضی نشانه ها را با درجات مختلف در طول زندگی نشان خواهند داد و ممکن است در طول زندگی حتی نیاز به پرستاری و مراقبت داشته باشند. بیشترین روشهای موثر تاکید بر مداخله سریع، مناسب و فشرده میکنند

که مداخات عبارتند از: کاردرمانی، گفتار درمانی، مداخات زیست پزشکی )دارویی، تغذیه و پزشکی(و مداخات روان شناسی ) بازی درمانی، ،ABA, PRT مداخات شناختی، هنردرمانی و…(.

درمان اتیسم شامل آموزش های رفتاری خاص است. آموزش های رفتاری مبتنی بر پاداش برای رفتار های خوب که به آنها مهارت های اجتماعی و چگونگی برقراری ارتباط را یاد می دهد و به آنها کمک می کند که بتوانند در بزرگسالی با برخی از مشکلاتشان کنار بیایند و مشکلات کمتری داشته باشند.

با شروعِ به موقعِ مراحل درمانی، بسیاری از کودکان فرا خواهند گرفت که چگونه با دیگران بهتر ارتباط برقرار کنند. آنها فرا خواهند گرفت که چگونه از عهده برخی از کارهای خود در بزرگسالی بر بیایند.